Meydan: 4 il 4 ay

Bu kitabı 1988-dən bugünədək Azərbaycanın azadlığı və torpaqlarının bütövlüyü uğrunda şəhid olmuş bütün övladlarımızın, o sıradan Şuşa uğrunda son nəfəslərinədək vuruşmuş AXC Şuşa rayon şöbəsinin başçısı, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Ramiz Qəmbərov’un (1962-1992) və AXC Oğuz rayon şöbəsinin başçısı Tofiq Oğuz’un (1945-1992) müqəddəs ruhlarına bağışlayıram. Bu kitabda Azərbaycanda 1988-ci ilin 19 fevralından 1992-ci ilin 16 iyununadək baş vermiş irili-xırdalı bütün önəmli hadisələr (ermənilərlə Qarabağ uğründa savaş, Qorbaçovun Qarabağı ermənilərə vermək üçün siyasi oyunları, Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin yaranması və xalqa rəhbərliyi, respublika başçılarının qorxaqlığı, yaltaqlığı və fərsizliyi, hakimiyyət davaları, xalqımızın azadlıq və müstəqillik uğrunda ölüm-dirim mübarizəsi, 20 Yanvar, Xocalı soyqırımı, Moskvanın Qarabağı Azərbaycan tabeliyindən necə çıxarması…) öz əksini tapıb. Müəllif həmin hadisələrin şəxsən iştirakçısı olub, onları anındaca yazaraq qeydə alıb və 1997-ci ildə həmin gündəlik-qeydlərini ilk dəfə kitab şəklində nəşr etdirib. Ə.Tahirzadə bu 2-ci nəşrdə mətni əsasən olduğu kimi saxlamaqla yanaşı, ona yeni qısa ön sözü, əsərdə adı çəkilmiş bəzi şəxslər haqqında qısa bilgiləri, əsərdə adı çəkilən, ancaq indi dəyişdirilmiş yer adlarının siyahısını və adlar göstəricisini əlavə edib. Kitab bütün təbəqələrdən olan oxucular üçün nəzərdə tutulub.

YAZARDAN BU NƏŞRƏ ÖN SÖZ

Bu gün şanlı Azərbaycan Ordusu təxminən 30 il bundan öncə faşist ermənilərin yağmaladığı dədə-baba yurdumuz Qarabağı işğaldan azad edərək yenidən öz yiyəsinə – Azərbaycan xalqına qaytarmaqdadır. İndi Azərbaycandakı 30 yaşlılar nəsli 1988-1992-ci illər arasında nəbaş verdiyindən, demək olar ki, xəbərsizdir. Əlinizdə tutduğunuz bu kitab isə o dönəmdə 4 il 4 ay boyunca xalqımızın həm ermənilərdən, həm Moskvadan, həm də ölkəmizin Moskvanın köləsinə çevrilmiş fərsiz, qorxaq və işə yaramaz rəhbərliyindən çəkdiyi müsibətləri, uğradığı itkiləri və faciələri günbəgün, saatbasaat əks etdirir. Ancaq əsərdəki bütün bu mənfi hadisələr içərisində köksümüzü qabardan bir amil müəllifdən asılı olmadan üzə çıxmaqdadır – xalqımızın mübarizliyi, düşmən qarşısından geri çəkilməməsi və öz azadlığı, müstəqilliyi uğrunda canını fəda etməyə hər an hazır olması, ölümün gözünə dik baxması! “Meydan: 4 il 4 ay” kitabında təsvir edilən hadisələrin başlanğıcı olan 1988-ci ildən 32 il, əsərin nəşrindən isə 23 il keçir. Bu müddətdə çoxlu hadisələr baş verib və biz üzümüzü 32 yaşlı indiki nəslə tutaraq bəzi şeyləri xatırlatmağı gərəkli sayırıq. 1997-ci ildə bu kitabın əlyazması əlimizdə hazır olarkən onun nəşrinə keçmiş şagirdim, indi fizika üzrə görkəmli alim Rəhim Rəhimovdan başqa yiyə çıxan olmadı. O zaman Rəhim müəllim əlində gücbəla 3 min dollar pul toplamışdı ki, özünə ev alsın. Mən isə onu “tovlayıb” bu kitabın qazanc gətirəcəyini söylədim və o da inanaraq həmin pulu nəşrə xərclədi. Kitab çıxdı və min nüsxədən yalnız… 200-ü satıldı. Kimin şəkli vardısa yalnız onlar aldı. Yerdə qalan 800 nüsxənin 400-ü ozamankı Cəbhə şöbələrinə satış üçün paylandı və onlardan bir qəpik də gəlmədi, 200-ü dosta-tanışa hədiyyə edildi, son 200 nüsxə isə AXCP-nin qurultayında nümayəndələrə pulsuz paylandı. Beləliklə, Rəhim müəllimə 3 min dollara yaxın borclu qaldım. O isə ürəyimi sıxmamağı tövsiyə edərək borcu halallıqla mənə bağışladı. Allah da xeyirxahlığının, ürəyiaçıqlığının əvəzini ona verdi, ona qapı açdı və çox keçmədən ürəyi istəyən mənzili də aldı. Buradan Rəhim Rəhimova ozamankı nəcib davranışına görə sonsuz minnətdarlığımı bildirirəm! Kitabın nəşrindən keçən 23 ildə burada yazılan hər hansı bir fikrə etiraz eşitmədim, çünki hər şey dəlil və sübutla, inkaredilməz stenoqrafik hesabatla yazılıb. Ancaq bir “tənqidi” unuda bilmirəm. Soyadını və kimliyini gizlətmiş “Nizami1963” adlı birisi internetdə yazmışdı: “Ədalət Tahirzadənin bu əsərində həqiqət payı sıfır faizdir”. ”Dostum” anlaya bilməmişdi ki, sıfır faiz əsərin yazılmaması deməkdir. Bu dəyərləndirmənin özü müəllifin doğruluğunu dəyərləndirəcək ən əyani göstəricidir. Bir daha bildiririk ki, 32-23 yaş arasındakı indiki gənclik 1980-ci illərin sonu-1990-cı illərin başlanğıcında xalqımızın yaşadığı hadisələrin incəliyini bilmir və bu kitabı oxuyarkən onda, şübhəsiz, “o adam kimdir?”, “o hadisə necə oldu?” kimi çoxlu suallar yaranacaq. Elə bu suallara cavab vermək üçün biz indiki nəşrdə o zaman hamının yaxşı tanıdığı, ancaq indiki nəslin xəbərsiz olduğu bir çox adamlar haqqında qısa bilgi hazırlayaraq kitabın sonuna əlavə etmişik. Əlavələrdə bu prinsipi əsas götürmüşük ki, məsələn, Əbülfəz Elçibəy, Bəxtiyar Vahabzadə, Ziya Bünyadov, M.S.Qorboçov… kimi tanınmış şəxsləri yenidən tanıtmağa ehtiyac yoxdur, çünki onlar haqqında təkcə internetdən yetərincə bilgi almaq mümkündür. Başlıca olaraq o şəxslərin tanıdılmasına üstünlük vermişik ki, onlar barəsində internetdən, yaxud başqa qaynaqlardan bilgi əldə etmək az qala imkansızdır. Oxucum adlar içərisində düşmənlərimizin çoxluğuna təəccüblənməsin. Burada istər xankəndili, istər irəvanlı, istər moskvalı, istər raykom, istər akademik, istər yüksək rütbəli zabit, istər Sov.İKP MK Siyasi Bürosunun üzvü olsun… Qarabağı əlimizdən almağa çalışan az-çox önəmli hər kəsi indiki gənclərimizə tanıtmağa çalışmışıq. Təbii ki, onlar haqqında bilgilərin həlledici qismi rus dilinədir. Biz yeni nəslin ruscanı zəif bildiyini də nəzərə alaraq onların işini asanlaşdırmaq üçün rusca çoxlu qaynaqdan seçmələr etmişik. Konkret hadisə və faktlarla bağlı kitabın sonunda izah verməyi artıq saydığımızdan hər səhifənin aşağısında ətək yazısı şəklində qeyd verməyi daha məqsədəuyğun bildik. Bu zaman indiki nəşrin ətək yazısı ilə ilk nəşrin ətək yazısını bir-birindən ayırmaq üçün yenilərdə “2-ci nəşrin qeydi”ni vermişik. İlk nəşrdə bəzi hadisələrin kökünü, mahiyyətini açmağa yardımçı ola biləcək bəlgələr əlavə etmişdik. Aradan keçən müddətdə Meydan hadisələrinin canlı şahidlərindən yeni qiymətli bilgilər alaraq onları bu nəşrə artırmışıq. Artırdığımız materiallardan biri də adları indi dəyişdirilmiş olan böyük və kiçik toponimlərin (şəhər, rayon, qəsəbə, kənd, küçə, idarə və təşkilat, metro stansiyası və b. yer adlarının) siyahısıdır. 1997-ci il nəşrində biz əsərin dilini o zaman doğru saydığımız imla prinsiplərinə əsasən yazmışdıq; məsələn: 1-inci, 6-ncı, 9-uncu və b. Ancaq başqa qaynaqdan götürülmüş sənədlərin dilini orijinalda olduğu kimi dəyişməz saxlamışıq. Bunu da qeyd etməliyəm ki, bəzən mətnə, yaxud bir sözə əlavələr etməli olmuşuq. Bu zaman artırılan hissəni düz mötərizə [] içində vermişik. Ən sonda xatırladırıq ki, istər müəllifin dilindən olan mətndə, istərsə də gətirilən sənədlərdəki bütün seçdirmələr (kursiv, qara, s e y – r ə l t m ə və b.) bizimdir. İlk nəşrdən sonra oxucularımızdan çoxlu təklif gəldi ki, əsərin sonuna adlar göstəricisinin artırılması çox faydalı olar. Bu ikinci nəşrdə biz həmin arzunu da gerçəkləşdirdik. Bu nəşrdə oxucularımızdan gələn bəzi irad və təkliflər nəzərə alınıb. Sizdən xahişim budur ki, yenə öz fikir, təklif və iradlarınızı bu ünvana göndərəsiniz: [email protected]. Ədalət TAHİRZADƏ 26.10.2020